บริการสาธารณะ

บริการสาธารณะ (Public service) หมายถึง บริการที่นิติบุคคลในกฎหมายมหาชน เช่น ฝ่ายปกครองจัดให้มีเพื่อตอบสนองความต้องการอันเป็นประโยชน์ของสังคมและปัจเจกชนของสังคม ตัวอย่างบริการสาธารณะ อาทิ การจัดให้มีทหาร ตำรวจ ตำรวจดับเพลิง การสร้างสาธารณูปโภค เช่น ถนน ไฟฟ้า ประปาโทรศัพท์ เป็นต้น

สำหรับประเทศไทยในพระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 ได้จัดแบ่งกรอบการให้บริการสาธารณะออกเป็น 6 ด้าน ได้แก่

1. ด้านโครงสร้างพื้นฐาน
2. ด้านงานส่งเสริมคุณภาพชีวิต
3. ด้านการจัดระเบียบชุมชน สังคม และการรักษาความสงบเรียบร้อย
4. ด้านการวางแผน การส่งเสริมการลงทุน พาณิชยกรรมและการท่องเที่ยว
5. ด้านการบริหารจัดการ และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม
6. ด้านศิลปวัฒนธรรม จารีตประเพณีและภูมิปัญญาท้องถิ่น

วันนี้ขอพูดพาดพิงไปถึงเพียงเรื่องเดียวเท่านั้นซึ่งก็เป็นเพียงหัวข้อย่อยจากเรื่องย่อยตามความเห็นของผู้บริหาร นั่นคือการจัดการด้านโครงสร้างพื้นฐานของชุมชน ซึ่งผู้นำชุมชนส่วนมากจะนำไปเป็นหัวข้อสำคัญในการนำเสนอต่อประชาชนในท้องถิ่นของตนเมื่อจะมีการเลือกตั้ง เพราะหากจะว่ากล่าวพาดพิงไปถึงเรื่องที่ใหญ่โตเกินไปจากมือที่เอื้อมไม่ถึงของชาวบ้าน การหาเสียงก็ไร้ประโยชน์โดยสิ้นเชิง ดังนั้น การนำเสนอเกี่ยวกับเรื่องของปากท้อง ความเป็นอยู่ ของชาวบ้านจึงเป็นสิ่งที่มีส่วนสำคัญในการชักจูงให้ผู้คนพากันมาลงคะแนนเสียงให้

บริการสาธารณะในชุมชนจึงเป็นหัวข้อสำคัญอย่างหนึ่งที่มีผู้นำเสนอทุกครั้งที่มีการเลือกตั้ง การ "ให้สัญญา" ว่าจะมีการสร้างถนนเป็น ค.ส.ล.ตลอดทั่วทั้งหมู่บ้านและตำบล คือประเด็นหลัก ตามมาด้วยการจัดการขุดสร้างทางระบายน้ำภายในหมู่บ้าน การจัดการกับขยะมูลฝอย การจัดการเพิ่มแสงสว่างภายในชุมชนเพื่อประโยชน์ในด้านความปลอดภัยของทรัพย์สิน การปรับปรุงบริการด้านน้ำประปาภายในหมู่บ้านให้มีความสะอาดมากขึ้น เรื่องเหล่านี้ให้ประโยชน์กับชาวบ้านเป็นลำดับแรก ส่วนโครงการที่ใหญ่ขึ้น เช่น โครงการสร้างเสริมเศรษฐกิจชุมชนระดับหมู่บ้าน ตำบล โครงการเงินกู้สารพัดอย่างทีได้รับมาจากภาครัฐ(ซึ่งส่วนมากให้ประโยชน์ในการกู้เงินเพื่อหวังผลกำไรจากดอกเบี้ยเท่านั้น)

และสิ่งที่ได้มาจากโครงการเงินกู้เหล่านั้นก็คือจำนวนของยานพาหนะที่เพิ่มมากขึ้นทั้งรถยนต์ รถจักรยานยนต์ บางบ้านก็มีมากกว่า 1 คัน บางบ้านก็มีมากกว่า 2 คัน และบางบ้านก็มีถึง 5-6 คัน "ประชาชนส่วนมากพึงพอใจที่จะสร้างฐานะของตนเองให้เหนือกว่าเพื่อนบ้านจากความเป็นเจ้าของรถยนต์คันหนึ่งมากกว่าที่จะพิจารณาถึงประโยชน์ในการใช้สอยที่ได้รับ เทียบกับค่าใช้จ่ายที่จะต้องหมดสิ้นไป" และบ่อยครั้งที่รถจักรยานยนต์กลับกลายเป็นพูตมรณะที่มาพรากชีวิตของลูกหลายวัยรุ่นของพวกตนไป ทั้งนี้เกิดขึ้นมาจากความเห่อเหิมฟุ้งเฟ้อในสิ่งที่ไร้ประโยชน์โดยสิ้นเชิงหากนำมาเทียบกับความสูญเสียที่ได้รับกลับคืนมา

ผมเคยพูดถึงบริการรถประจำทางสาธารณะที่เกิดขึ้นจากการประมูลเส้นทางของเอกชนในการจัดให้มีรถยนต์โดยสารประจำทางในความควบคุมกำกับดูแลของกรมขนส่งทางบก ซึ่งในทุกวันนี้แทบไม่มีให้เห็นอีกเลยบนเส้นทางหลวงแผ่นดิน เพราะในหลายเส้นทางมันแปรเปลี่ยนสภาพไปเป็นเส้นทางวิ่งของรถยนต์ตู้ที่มีความจุผู้โดยสารเพียง 12 คนและใช้ความเร็วสูงในการสัญจรไปมา จนบ่อยครั้งที่ก่อให้เกิดอุบัติเหตุประสบความสูญเสียทั้งชีวิตและทรัพย์สิน

จึงเป็นที่แน่นอนแล้วว่ารถยนต์โดยสารประจำทางขนาดใหญ่จึงจะมีให้บริการเฉพาะตัวเมืองขนาดใหญ่ที่มีจำนวนผู้โดยสารมากเพียงพอที่จะทำให้กิจการของตนมีกำไรอย่างต่อเนื่อง แต่สำหรับหมู่บ้านในชนบทหรือในพื้นที่ที่ห่างจากเส้นทางหลวงแผ่นดินก็คงจะต้องหาวิธีการต่างๆ ด้วยตนเอง หากต้องการที่จะเดินทางมาขึ้นรถยนต์ประจำทางเดินทางไปยังพื้นที่ห่างไกล

ทำไมในจุดนี้ องค์การบริหารราชการส่วนท้องถิ่นจึงไม่นำมาพิจารณาหาทางแก้ไขให้กับชุมชนของตนด้วยการจัดทำบริการสาธาณธด้านการขนส่งด้วยการจัดหารถยนต์มาสักคันหนึ่งหรือสองคันเพื่อนำมาใช้รับส่งประชาชนในหมู่บ้านหรือตำบลไปยังสถานีขนส่งที่ใกล้เคียงที่สุดเพื่อบรรเทาความเดือดร้อนของผู้คนในชุมชนของตนลงบ้างและยังเป็นการหารายได้อีกทางหนึ่งด้วย เมื่อพิจารณาจากผู้คนมากมายที่ได้รับความเดือดร้อนจากเรื่องนี้ เช่น การเดินทางไปติดต่อหน่วยงานราชการ การเดินทางไปโรงพยาบาลของรัฐ การเดินทางไปยังสถานีขนส่งของอำเภอเพื่อเดินทางต่อไปยังต่างจังหวัด  การจัดบริการนำเที่ยวสถานที่สำคัญภายในชุมชน หรือเพื่อให้บริการกับนักเรียนที่จำเป็นต้องเดินทางไปศึกษาในโรงเรียนที่ห่างไกลต่างพื้นที่เป็นประจำ

สาเหตุสำคัญก็คือ บรรดาผู้คนที่มีภูมิลำเนาอยู่ในระหว่างทางที่รถยนต์โดยสารขนาดใหญ่วิ่งผ่านนั้น ไม่มีรถคันไหนอยากจะจอดรับผู้โดยสารที่เดินทางระยะใกล้ๆ นัยว่าไม่คุ้มค่าสึกหรอของเบรค และเกือบทุกคันจะใช้ความเร็วไม่ต่ำกว่า 80 กม./ชม.เมื่อผ่านชุมชนตามบ้านนอก การจะหยุดรถจอดรับจึงเป็นเรื่องสุดวิสัยและไม่มีคันไหนที่มีความคิดจะจอดรับ

พอไปคุยเรื่องนี้กับเพื่อนบ้านที่มีรถยนต์ก็เปรยออกมาว่าเพราะเหตุนี้เองจึงต้องไปซื้อรถยนต์มาเป็นของตัวเองเพื่อไว้ใช้งานกรณีที่มีเหตุจำเป็นต้องเดินทางไปไหนมาไหน ผมรับฟังไว้เท่านั้นครับแต่ไม่ได้เห็นพ้องด้วย เพราะเพื่อนบ้านผมท่านนี้มีรถยนต์ที่ซื้อมาใหม่ป้ายแดง โดยกู้เงินหมู่บ้านไปวางเงินดาวน์ราคาต่ำ และต้องชำระเงินผ่อนส่งค่ารถเป็นรายเดือนที่บริษัทรถยนต์และต้องผ่อนชำระเงินกู้พร้อมดอกเบี้ยที่กองทุนหมู่บ้าน ในขณะที่ตนเองมีรายได้จากการทำนาปีละ 2 ครั้ง ปกติก็ต้องรบรากับค่าเช่ารถไถนา ค่าปุ๋ย ค่ายาปราบศัตรูพืช จนหลังแอ่นมาทุกปีอยู่แล้ว จนถึงทุกวันนี้ผมยังนึกไม่ออกเลยว่ารถยนต์ที่เค้าซื้อมาน่ะมันช่วยเหลืออะไรเค้าได้บ้างนอกจากสร้างหนี้แบบถาวรต่อไปอีกนานแสนนาน ทั้งค่าน้ำมัน ค่าซ่อมบำรุง ค่าภาษี ค่าประกันภัย

คนบางคนซื้อรถยนต์มาเพื่อใช้ประโยชน์ในการขนส่งสินค้ามาจำหน่ายหมุนเวียนแทบทุกวัน ทำให้มีรายได้งอกเงยเพียงพอที่จะชำระค่าผ่อนส่งรายเดือนและค่าใช้จ่ายอื่นๆ  ซึ่งจะต้องทำเป็นประจำโดยไม่ย่อท้อ เพื่อที่จะทำให้ตัวเองหลุดพ้นจากสภาพของลูกหนี้โดยเร็วที่สุด 

นั่นคือการมีและใช้รถยนต์ด้วยสติและปัญญา

ไม่ใช่เพียงเพื่อยกระดับหน้าตาตนเองในสังคมของชุมชนเล็กๆ 

เหมือนกบในกะลา